Gebelik şekeri, diğer adıyla gestasyonel diyabet, ilk defa gebelik sırasında teşhis edilen bir tür şeker hastalığıdır. Hamilelikte vücudun insülin hormonuna karşı direnci artar ve bu durum kan şekerinin yükselmesine neden olabilir. Genellikle hamileliğin ikinci yarısında ortaya çıkan gebelik şekeri, hem anne hem de bebek sağlığı için risk oluşturabilir. Ancak erken teşhis ve uygun tedavi ile bu riskler en aza indirilebilir. Bu yazımızda gebelik şekeri hakkında merak ettiğiniz her şeyi detaylı bir şekilde ele alacağız.
Gebelik şekeri bir çeşit şeker hastalığıdır. Ancak sadece gebelik sırasında ortaya çıkan özel bir durumdur. Bilimsel adı Gestasyonel diabet olarak bilinir. Bu konumuzda hamile katınlarda gestasyonel diyabet hakkında bilgiler ve gebelik ile birlikte gelen şeker hastalığı hakkında neler yapılması gerekiyor, bunları irdeleyeceğiz.
Gebelik Şekeri (Gestasyonel Diyabet) Nedir?
Gebelik şekeri (gestasyonel diyabet), hamilelik sırasında ortaya çıkan ve genellikle doğumdan sonra kaybolan bir tür diyabettir. Hamilelikte salgılanan bazı hormonlar, insülinin etkinliğini azaltır ve bu durum kan şekerinin yükselmesine neden olur. Çoğu zaman belirti göstermeyen gebelik şekeri, hamileliğin 24-28. haftalarında yapılan şeker yükleme testi ile teşhis edilir.
Genellikle gebeliğin ikinci yarısında ortaya çıkar. Bu tip hastalarda kan şekeri düzeyi gebelik öncesi normal seviyededir ve şeker ile ilgili hiçbir şikayetleri yoktur. Normal bir insanın kan şekerinin yükselmesi daha olası bir durumdur. Çünkü bir çok organ kan şekerini yükseltecek işlemler yaparlar.
Ancak kan şekerini düşürecek tek organ pankreastır. Kan şekeri pankreastan salgılanan “İnsülin” ile düşer. Gebelik dönemi kan şekeri yükselmesi için daha uygundur.
Gebelik Şekeri Neden Olur?
İlginç şekilde gebelik şekerinin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bazı risk faktörleri bu durumun ortaya çıkma olasılığını artırabilir. Bu risk faktörleri şunlardır:
- Ailede Diyabet Öyküsü: Ailede diyabet öyküsü olan kişilerde gebelik şekeri riski daha yüksektir.
- İleri Yaş: 30 yaşın üzerindeki hamilelerde gebelik şekeri riski artar.
- Obezite: Fazla kilolu veya obez olan hamilelerde gebelik şekeri riski daha yüksektir.
- Daha Önceki Gebelik Şekeri: Daha önceki gebeliklerinde gebelik şekeri yaşayan kadınlarda bu durumun tekrarlama olasılığı yüksektir.
- Polikistik Over Sendromu (PCOS): PCOS olan kadınlarda gebelik şekeri riski artar.
- Büyük Bebek Doğurma Öyküsü: Daha önce 4 kilodan daha ağır bebek doğuran kadınlarda gebelik şekeri riski daha yüksektir.
Sadece hamilelik süresinde ortaya çıkan bir çok hormon kan şekerini yükseltir. Kan şekeri yükseldikçe pankreas daha fazla insülin salgılar. Ancak bir süre sonra bu insülin yetersiz derecede kalıp gebelik şekerini ortaya çıkarabilir.
Bir çok hamile grubu hamilelikte şeker hastalığı için risk altındadır. Ancak en çok risk altında olanlar ailesinde şeker hastalığı olan, genetik olarak bu hastalığı alan hamilelerdir.
Gebelik Şekeri Belirtileri Nelerdir?
Gebelik şekerinin belirtileri genellikle hafif ve belirsizdir. Bu nedenle, birçok kadın gebelik şekeri olduğunu fark etmeyebilir. Ancak bazı kadınlarda aşağıdaki belirtiler görülebilir:
Aşırı Susama (Polidipsi)
Gebelik şekerinin en sık görülen belirtilerinden biridir. Kan şekerinin yükselmesiyle birlikte vücut, susama hissiyle su kaybını dengelemeye çalışır. Bu nedenle, hamileler normalden daha fazla su içme ihtiyacı hissedebilirler.
Sık İdrara Çıkma (Poliüri)
Yüksek kan şekeri seviyeleri, böbreklerin daha fazla çalışmasına ve idrar üretiminin artmasına neden olur. Bu da hamilelerin normalden daha sık idrara çıkmasına yol açar. Özellikle geceleri idrara çıkma ihtiyacı arttırabilir.
Aşırı Yorgunluk (Halsizlik)
Gebelik şekerinin neden olduğu enerji eksikliği, hamilelerde aşırı yorgunluk ve halsizlik hissine yol açabilir. Bu yorgunluk, normal hamilelik yorgunluğundan daha şiddetli ve dinlenmeyle geçmeyen bir durumdur.
Bulanık Görme
Yüksek kan şekeri seviyeleri, göz merceğinin yapısını etkileyebilir ve geçici bulanık görmeye neden olabilir. Bu durum genellikle doğumdan sonra düzelir.
Tekrarlayan Enfeksiyonlar
Gebelik şekeri, bağışıklık sistemini zayıflatarak enfeksiyonlara karşı direnci azaltabilir. Bu da vajinal enfeksiyonlar, idrar yolu enfeksiyonları gibi tekrarlayan enfeksiyonlara yol açabilir.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
Bu belirtilerden herhangi birini yaşayan hamilelerin vakit kaybetmeden doktoruna başvurması önemlidir. Ancak unutulmamalıdır ki bu belirtiler, gebelik şekerinin kesin göstergesi değildir ve başka nedenlerden de kaynaklanabilir. Bu nedenle, gebelik şekeri tanısı sadece doktor tarafından yapılan testler sonucunda konulabilir.
35 yaş üstündeki gebelerde de bu sorun daha çok görülür. Gebelik sırasında kilo almanın gebelik şekerine yol açabileceği de bir gerçektir. Gebelik şekerini önlemek için öncelikle uzman bir hekim kontrolü ve tavsiyesi almanız gerektiğini tekrar hatırlatmak gerekiyor. Kesinlikle kulaktan dolma bilgiler ile hareket etmemelisiniz. Bu hem sizin hem de bebeğinizin sağlığını olumsuz yönde etkiler.
Gebelik Şekeri Tanısı Nasıl Konulur?
Gebelik şekeri tanısı genellikle hamileliğin 24-28. haftalarında yapılan oral glukoz tolerans testi (OGTT) ile konulur. Bu testte hamileye önce açlık kan şekeri ölçülür, ardından şekerli bir sıvı içirilir ve belirli aralıklarla kan şekeri seviyeleri ölçülür.
Gebelik Şekeri Yönetimi Nasıl Yapılır?
Gebelik şekeri tanısı konulan hamilelerin tedavi ve yönetim süreci önemlidir. Bu süreçte dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:
1. Beslenme
- Sağlıklı ve Dengeli Beslenme: Gebelik şekeri olan hamilelerin, sağlıklı ve dengeli bir beslenme planı uygulamaları gerekmektedir. Bu plan, karbonhidrat alımını kontrol altında tutmayı, lifli gıdalar tüketmeyi ve öğünleri düzenli aralıklarla yemeyi içerir.
- Karbonhidrat Kontrolü: Karbonhidratlar, kan şekerini en çok etkileyen besin öğesidir. Bu nedenle, gebelik şekeri olan hamilelerin karbonhidrat alımını kontrol altında tutmaları önemlidir. Karbonhidratlar, kompleks karbonhidratlar (tam tahıllar, sebzeler, meyveler) şeklinde tercih edilmeli ve basit karbonhidratlardan (şeker, beyaz ekmek, hamur işleri) kaçınılmalıdır.
- Lifli Gıdalar: Lifli gıdalar, sindirimi yavaşlatarak kan şekerinin daha dengeli yükselmesine yardımcı olur. Sebzeler, meyveler, tam tahıllar ve baklagiller lif açısından zengindir.
- Düzenli Öğünler: Öğünleri düzenli aralıklarla yemek, kan şekerinin ani iniş çıkışlarını önler. Hamileler, 3 ana öğün ve 2-3 ara öğün şeklinde beslenmelidirler.
2. Egzersiz
Hafif ve Düzenli Egzersiz: Doktorun önerdiği hafif egzersizleri düzenli olarak yapmak, kan şekerini kontrol altında tutmaya yardımcı olur. Yürüyüş, yüzme gibi hafif egzersizler gebelik şekeri olan hamileler için uygun seçeneklerdir. Egzersizlere başlamadan önce mutlaka doktorunuza danışın.
3. Kan Şekeri Takibi
Düzenli Ölçümler: Hamilelerin düzenli olarak kan şekeri seviyelerini ölçmeleri ve kayıt altına almaları gerekir. Bu sayede kan şekerindeki dalgalanmalar takip edilebilir ve tedavi buna göre ayarlanabilir. Kan şekeri ölçümleri, açlık kan şekeri ve yemeklerden 1-2 saat sonraki tokluk kan şekeri şeklinde yapılmalıdır.
4. İnsülin Tedavisi
Gerekli Durumlarda İnsülin: Bazı durumlarda, beslenme ve egzersizle kan şekeri kontrol altına alınamazsa, doktor tarafından insülin tedavisi başlanabilir. İnsülin, genellikle hamileliğin ilerleyen dönemlerinde gerekli olabilir.
5. Doktor Kontrolleri
Düzenli Kontroller: Gebelik şekeri olan hamilelerin düzenli olarak doktor kontrollerine gitmesi ve doktorun önerilerine uyması önemlidir. Doktor kontrollerinde, kan şekeri seviyeleri, bebeğin gelişimi ve genel sağlık durumu değerlendirilir.
Ek Öneriler
- Beslenme Uzmanı Desteği: Gebelik şekeri olan hamileler, bir beslenme uzmanından destek alarak kendilerine özel bir beslenme planı oluşturabilirler.
- Eğitim: Gebelik şekeri hakkında bilgi edinmek, hastalığı yönetmeye yardımcı olabilir. Hamileler, gebelik şekeri ile ilgili kitaplar okuyabilir, seminerlere katılabilir veya internetten güvenilir kaynaklardan bilgi edinebilirler.
- Destek Grupları: Gebelik şekeri olan diğer hamilelerle iletişim kurmak ve deneyimlerini paylaşmak, moral ve motivasyon sağlayabilir.
Gebelik Şekerinin Riskleri Nelerdir?
Gebelik şekeri, hem anne hem de bebek için bazı riskler oluşturabilir. Bu riskler şunlardır:
- Bebekte Makrozomi (Büyük Bebek): Gebelik şekeri olan annelerin bebekleri genellikle normalden daha büyük doğar. Bu durum doğum sırasında zorluklara neden olabilir.
- Bebekte Hipoglisemi (Kan Şekeri Düşüklüğü): Doğumdan sonra bebekte kan şekeri düşüklüğü görülebilir.
- Prematüre Doğum: Gebelik şekeri, erken doğum riskini artırabilir.
- Doğum Komplikasyonları: Gebelik şekeri olan annelerde doğum sırasında komplikasyonlar yaşanabilir.
- İlerleyen Yaşlarda Diyabet Riski: Gebelik şekeri geçiren annelerde ilerleyen yaşlarda tip 2 diyabet gelişme riski artar.
Gebelik şekeri, hamilelik sırasında ortaya çıkan ve dikkat edilmesi gereken bir durumdur. Ancak erken teşhis ve uygun tedavi ile bu durumun olumsuz etkileri en aza indirilebilir. Gebelik şekeri olan hamilelerin doktor önerilerine uyması, sağlıklı beslenmesi, düzenli egzersiz yapması ve kan şekeri seviyelerini takip etmesi önemlidir. Unutmayın, sağlıklı bir gebelik için düzenli doktor kontrolleri ve bilinçli bir yaşam tarzı büyük önem taşır.
Bir önceki yazımız olan Çocuklarda Karın Ağrısı Riskleri başlıklı makalemizde Bel Ağrısı ve Karın Ağrısı hakkında bilgiler verilmektedir.