Bulantı mide bölgesinde algılanan rahatsız edici bir duygudur; genellikle kusma beklentisi ve yiyeceklere karşı tiksinme duygusu yaratır. Bulantıya sık sık başka belirtiler de eşlik eder. Tükürükte artma, aşırı terleme, deride solgunluk ve kalp atımlarında önce hızlanma, ardından yavaşlama görülür. Bütün bu belirtiler otonom sinir sisteminde, özellikle parasempatik sinirlerdeki dengesizliğin göstergesidir.
Yapılan kapsamlı deneysel incelemelere karşın bulantının temel fizyolojik kaynağına ilişkin bilgiler oldukça yetersizdir. Kusturucu uyarılar verildiğinde, midenin alt bölgesinde kas gerginliğinin azalması sonucu bir eğim oluşur.
Bulantı duygusunun ortaya çıkmasında iç organlar önemli rol oynar. Bu duygu büyük olasılıkla karın zarı (periton) ve bağırsak askısına (mezenter) bağlanan sinir uçlarının gerilmesi sonucu oluşan bir refleksle belirir.
Bulantıda merkez sinir sistemi ve hipotalamusun etkisini de unutmamak gerekir. Dolayısıyla bulantının temel nedenleri arasında biri merkez sinir sistemi, öbürü refleks olmak üzere iki ayrı mekanizmadan söz edilebilir. İlki doğrudan kana karışan ve bulantı (hatta kusma) yaratan maddelerden kaynaklanır.
Bu maddeler omurilik soğanında (soğanilik) bulunan kusma merkezini uyarır. Aynı biçimde nevrozlar, psikozlar, yorgunluk ve aşırı heyecanlar da bu merkezi etkiler. Refleks kaynaklı bulantı ise doğrudan bağırsak hareketlerinin yol açtığı reflekslerle ilintilidir. Akut iltihaplar gibi fiziksel ve kimyasal örselenme de bağırsak mukozasına bağlanan sinir liflerini uyarır.
Taşıt tutması ise iç kulaktan gelen uyarıların kusma refleksiyle ilgili lifleri de içeren dalız (vestibül) siniri aracılığıyla iletilmesiyle ortaya çıkar. Aynı mekanizma orta kulak iltihaplarına bağlı baş dönmelerinde de görülür.
Bulantı Nedenleri
Bulantı nedenleri merkez sinir sistemi ve refleks dışında başlıca 5 grup altında incelenebilir:
• Sinirsel nedenler: Nevraz ya da psikozlar; aşırı heyecanlanma anları; çevre koşullarında değişmeler (aş ın soğuk vb).
• Zehirlenmeye bağlı nedenler: İlaçlar; tütün; ışın tedavisinden kaynaklanan bozukluklar; akut ateşli hastalıklar; böbrek ya da karaciğer yetmezliği.
• İç organlara bağlı nedenler: Mide hastalıkları; safra kesesi hastalığı; karaciğerde kan birikmesiyle birlikte ileri derecede kalp yetmezliği; gebelik.
• Beslenmeye bağlı nedenler: Ağır vitamin eksiklikleri; uzun süreli açlık ya da çok ağır diyet.
• Kulak ve dengeye bağlı nedenler: Taşıt tutması; boyun kireçlenmesi.
Bir önceki yazımız olan Menoraji Nedir Menoraji Adet Arasındaki İlişkisi başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.
